Hakkâri Mutfağının Coğrafi İşaretli Yemeği Hakkâri Kıris
Ürünün Tanımı ve Ayırt Edici Özellikleri:
Kıris Hakkâri tarihi boyunca özellikle mevlit, düğün ve taziye gibi olaylar ile ağırlanan kıymetli misafirler için hazırlanan, Kris, Kriys, Kiris, Qıris gibi farklı telaffuzlarla dile getirilen yemektir. Bu yemek Hakkâri ili ve ilçeleri ile özdeşleşmiştir. Hakkâri’de geçmiş yıllarda geçim kaynağının tarım ve hayvancılık olması nedeni ile ana besin kaynağı et, bulgur ve Şemdinli – Çukurca bölgesinde yetişen pirinçtir. Halkın büyük çoğunluğu o dönemde yaz aylarında yaylada yaşadığından, düğünler çoğunlukla sonbahar, kış aylarında gerçekleştirilmekteydi.
Yol olmadığından katır sırtlarında getirilen, Hakkâri ilinin farklı yerlerinde yetişen pirinç, üzüm, ceviz gibi kuru malzemelerin et ile pişirilmesiyle yemeğin bereketlenmesi, yöreye has damak tadını oluşturması, kalabalık aile ve misafirlere etin yetmesini sağlamak için gereken ihtiyaçtan ortaya çıkmıştır. Diğer bir söylenceye göre ise Hakkâri’de geçmiş dönemlerde yaşanan büyük bir kıtlık döneminde, Kıris yemeği, insanların ellerinde kalan malzemeyi bir araya getirerek pişirmesiyle oluşmuştur.
Kıris geçen zaman içerisinde halk arasında kabul görmüş 150 – 200 yıldır Hakkâri mutfağında kendine yer edinmiştir. Yemeğin en önemli özelliği kuru soğan, salça ve et ile hazırlanan geleneksel yemeğin içinde tatlı ve farklı lezzet patlamalarına sebep olan kuru üzüm ve cevizin bulunmasıdır.
Üretim Metodu:
Hakkâri Kıris Tarifi:
Yağsız kıyma büyükçe bir yoğurma kabına alınır. Köftelik ince bulgur eklenir. 1 yemek kaşığı domates salçası, karabiber, kırmızı pul biber ve bir tutam göz kararı tuz ilave edilir. Köfte harcı iyice yoğrulur. Kıvam aldıktan sonra ufak misketler şeklinde yuvarlanır, bir tepside bekletilir.
Pirinç, nohut, kuru üzüm, ceviz içi, kemikli et ve sumak ayrı ayrı tencerelerde kaynatılır. Bir tarafta süzülerek bekletilir.
Büyükçe bir kazan orta ateşte ocağa konulur. Sıvı ayçiçeği yağı ilave edilir. Kuru soğan küçük parçalar halinde doğranarak sıvı yağda kavrulur. Kalan domates salçası eklenir.
İçine daha önce haşlanarak pişirip bir kenarda beklemeye alınan pirinç, nohut, kuru üzüm, ceviz içi ilave edilir. Tepside daha önce hazırlanıp bekletilen misket köfteler ilave edilir. Hafifçe karıştırılarak ılık su ilave edilir. Kısık ateşte 45 dakika kaynatılır.
Yemek kısık ateşte pişerken tane sumaklar yemeğe eklemeden 5 dakika önce ılık suya bırakılır. Daha sonra süzülerek kenara alınır. Sumağın ilk suyu yemeğin rengini ve tadını bozacağı için kullanılmaz. Süzülen sumak taneleri kullanılır.
Kazanda kısık ateşte 45 dakikadır kaynamakta olan yemeğe süzülen sumak taneleri eklenir. 5 dakika daha pişirilir. Ateşten alınır.
Sıcak servis edilerek tabaklarda sunum yapılır. Tercihe göre yanında dilimlenmiş kuru soğan ile de servis yapılabilir.
Sağlıklı ve mutlu kalmanız dileğiyle… Afiyet olsun…
Malzemeler
Talimatlar
Yağsız kıyma büyükçe bir yoğurma kabına alınır. Köftelik ince bulgur eklenir. 1 yemek kaşığı domates salçası, karabiber, kırmızı pul biber ve bir tutam göz kararı tuz ilave edilir. Köfte harcı iyice yoğrulur. Kıvam aldıktan sonra ufak misketler şeklinde yuvarlanır, bir tepside bekletilir.
Pirinç, nohut, kuru üzüm, ceviz içi, kemikli et ve sumak ayrı ayrı tencerelerde kaynatılır. Bir tarafta süzülerek bekletilir.
Büyükçe bir kazan orta ateşte ocağa konulur. Sıvı ayçiçeği yağı ilave edilir. Kuru soğan küçük parçalar halinde doğranarak sıvı yağda kavrulur. Kalan domates salçası eklenir.
İçine daha önce haşlanarak pişirip bir kenarda beklemeye alınan pirinç, nohut, kuru üzüm, ceviz içi ilave edilir. Tepside daha önce hazırlanıp bekletilen misket köfteler ilave edilir. Hafifçe karıştırılarak ılık su ilave edilir. Kısık ateşte 45 dakika kaynatılır.
Yemek kısık ateşte pişerken tane sumaklar yemeğe eklemeden 5 dakika önce ılık suya bırakılır. Daha sonra süzülerek kenara alınır. Sumağın ilk suyu yemeğin rengini ve tadını bozacağı için kullanılmaz. Süzülen sumak taneleri kullanılır.
Kazanda kısık ateşte 45 dakikadır kaynamakta olan yemeğe süzülen sumak taneleri eklenir. 5 dakika daha pişirilir. Ateşten alınır.
Sıcak servis edilerek tabaklarda sunum yapılır. Tercihe göre yanında dilimlenmiş kuru soğan ile de servis yapılabilir.
Sağlıklı ve mutlu kalmanız dileğiyle… Afiyet olsun…
Coğrafi Sınır İçerisinde Gerçekleşmesi Gereken Üretim, İşleme ve Diğer İşlemler:
Ürün Hakkâri ilinde yetişen koyun eti ve söz konusu etten çekilen kıyma ile hazırlanmakta, Hakkâri’de yetişen üzüm ve ceviz ile pişirilmektedir. Hakkâri Kıris yemeğine kendine has tadını veren, sumaktan gelen ekşilik ile üzümden gelen tatlılığın et ile aynı servis tabağında buluşmasıdır.
Denetleme:
Hakkâri Kırisin tescilde belirtilen malzemelerle ve üretim yöntemine uygun olarak üretilmesi, işlenmesi, pazarlanması ayrıca coğrafi işaretin kullanımı denetim merci tarafından denetlenecektir. Denetim merci; Hakkâri Aşçılar ve Pastacılar Derneği’nden 1 uzman, Hakkâri Ticaret ve Sanayi Odası’ndan 1 uzman, Hakkâri Belediyesi’nden 1 uzman, Doğu Anadolu Kalkınma Ajansı’ndan 1 uzman ve Hakkâri Gıda, Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü’nden 1 uzmanın katılımıyla oluşur. Denetimler yılda bir kere yapılarak raporlanacaktır. Denetim merci, şikâyet üzerine veya gerekli görülen hallerde ayrıca denetim yapabilir.
Denetim merci, kamu kuruluşlarından veya özel kuruluşlardan veya bunlarda görevli uzman gerçek veya tüzel kişilerden denetimin gerçekleştirilmesi sırasında faydalanabilir veya hizmet satın alabilir. Denetim merci hakların korunmasında hukuki süreçleri yürütür.
